Şema Terapi Nedir?
Jeffrey Young tarafından başlangıçta değişime dirençli zor vakalar ve kişilik bozukluklarını hedef alarak geliştirilmiş olan şema terapi, zamanla diğer psikolojik sorun alanlarında da yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Şema terapi, bilişsel davranışçı yaklaşımın ileri bir aşaması sayılabilecek bir teorik yaklaşım ve uygulama alanı olarak geliştirilmiştir. Bilişsel davranışçı yaklaşımın yanı sıra pek çok terapi yaklaşımını işlevsel bir şekilde bir araya getiren bütüncül bir psikoterapi modelidir.
Şema Nedir ?
Terapi yaklaşımına adını veren “şemalar” kişinin kendini, diğer insanları ve dünyayı algılama biçimi olarak tanımlanabilir. Erken dönemdeki yaşantılar şemaların oluşumunda etkilidir. Olumlu ya da olumsuz olabilirler. Özellikle çocukluk döneminde yaşanan olumsuz deneyimler uyum bozucu şemaların oluşmasına yol açar. Bu şemalar yaşam boyu devam ederek kişiye ve ilişkilerine zarar veren örüntülerdir. Örneğin çocukluk çağında sevilerek büyümüş birinin şeması seviliyorum, sevildiği hissetmeden büyümüş biri yetişkinlikte sevilse bile sevilmiyorum şeması nedeniyle sevilmediğine inanarak hayatını devam ettirir.
Psikoterapide çalışılan uyum bozucu şemalardır. Bu şemaları daha detaylı açıklamak gerekirse
- Genelleşmiş, yaygın bir örüntüdür.
- Anılardan, duygulardan, düşüncelerden ve beden duyumlarından oluşur.
- Kişinin kendisi ve başkalarıyla olan ilişkileri ile ilgilidir.
- Çocukluk ya da ergenlik boyunca gelişir
- Kişinin yaşamı boyunca tekrarlanır
- Önemli bir derecede işlev bozucudur.
Şemaların Özellikleri Nelerdir ?
- Bireyin acı çekmesine rağmen tanıdığı ve sürdürdüğü örüntülerdir.
- Bireyin yaşadığı olaylarda (düşünürken, iletişim kurarken, hissederken) başroldedir.
- Hayatta kalmak için savaşırlar, zor değişirler. Ancak değişebilirler.
- Her kişide farklı şiddet ve inatçılık düzeyine sahiptirler.
- Bir şema ne kadar şiddetliyse tetiklediğinde ortaya çıkan duygu o derece yoğun olur ve uzun sürer.
- Psikoterapiyle birlikte erken dönem uyum bozucu şemalar, uyumlu şemalarla değişebilir.
Şema Terapi Hangi Sorunların Çözümünde Kullanılır?
Şema terapinin çıkış noktası kronik Kişilik bozuklukları (Borderline kişilik bozukluğu, Narsisistik kişilik bozukluğu vb.) olsa da bugün geldiği noktada pek çok ruhsal sorunun çözümünde kullanılmaktadır.
- Kaygı (Anksiyete) Bozuklukları
- Depresyon
- Uyku Bozuklukları
- Yeme Bozuklukları
- Obsesif Kompulsif Bozukluk
- Cinsel İşlev Bozuklukları
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu
- Akut Stres Bozukluğu
- Alkol ve Madde Kullanımı
- Özgül ve Sosyal Fobi
- Somatoform Bozukluklar
- Öfke Kontrol Problemi
- Bipolar Bozukluk
- Deprem Korkusu
- Şizofreni
- İlişki Problemleri
- Okul ve aile problemleri
- Borderline Kişilik Bozukluğu
- Narsistik Kişilik Bozukluğu
Şema Terapide Amaç Nedir ?
Bireysel Terapinin bir parçası olan Şema Terapi’de diğer tüm psikoterapi yaklaşımlarında olduğu gibi amaç, danışanın beklentilerine ve yaşam öyküsüne göre belirlenir. Ancak genel olarak şema terapideki amaç erken dönem çocukluk yaşantılarının yetişkinlik dönemindeki yansımalarını fark etmek ve işlevsel olmayan şemaların değişimine odaklanmaktır.
Yaşamınızda ve ilişkilerinizde söz konusu olan hep aynı döngüleri kırmak ve tekrar o döngüleri yaşamamak adına sizi çözüme ulaştıracak en iyi yollardan birisidir. Şemalar, insanın çocukluk yıllarından bu yana kendine ve yaşama dair öğrendiği güçlü inançlardır. Bu inançlar her zaman doğruyu yansıtmayabilir. Süreç içerisinde inandığınız ancak gerçek olmayan öğrenmeler üzerine çalışıp, bu şemaları daha işlevsel ve gerçeğe yakın hale getirmek hedeflenir.
Örneğin : ‘’Kusurluyum’’ şemasına sahip birisi hayatında çok az hata yapsa bile yaptığı o hataları büyüterek, bu inancına tutunarak yaşamını sürdürür. Bir zamanlar inandığı, gerçek zannettiği durum artık hayatında hiç geçerli olmasa bile bununla yaşamaya devam eder. Şema Terapiyle bu işe yaramayan inancın değiştirilmesi amaçlanır.
Şema Terapi Süreci Ne Kadar Sürer?
Şemalar gelişim dönemi boyunca maruz kalınan durumlar nedeniyle öğrenilmiş derin inançlardır ve şemaların değişimi zaman alır. Terapi süreci genellikle bir yıldan uzun sürer, genelde haftalık seanslarla devam eder. Ancak bu süre danışanın ihtiyacına göre değişkenlik gösterebilmektedir. Her seans ise ortalama 50 dakika sürmektedir.