Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir ? Nasıl Uygulanır ?
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), insanların yaşadığı durumlar ve olayları algılayışındaki rahatsız edici düşünce, duygu ve davranışların üzerinde çalışılarak onları nasıl değiştirebileceklerini öğrenmelerine yardımcı olan psikoterapi türüdür. İnsanları rahatsız eden olaylar değildir o olayları algılayışıdır görüşüne dayanır. Bu farklılığı benzer olumsuz olay yaşayan kişilerin aynı şiddette tepki vermeyişleriyle açıklar.
Bu terapi yaklaşımına göre, düşünceler duygulara, duygular davranışlara yön verirken aynı şekilde davranışlarda düşünceleri değiştirir. Ancak insanın aklına gelen her düşünce doğru olmadığı gibi bazıları kaynağını geçmişten ve insanın kendiyle ilgili olumsuz inançlarından alır. BDT temelde bu olumsuz inanç ve düşünceler üzerine çalışarak, hayatın içinde yaşanılan durumların daha farklı ve işlevsel algılanmasını amaçlar. Bu şekilde kişilerin yaşadığı durumları değiştirmelerine gerek kalmadan, o durumlara dair düşüncelerini değiştirerek daha mutlu bir yaşam sürebilecekleri varsayımına dayanır.
BDT Yüz yüze ya da online şekilde görüşerek uygulanabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Felsefesi Nedir?
Antik Yunan döneminde bir köle her zamanki gibi sahibinin ondan istediği işleri yaptığı zorlu bir günde ayağında bulunan zincir nedeniyle ayağı kırılır. Kırık sonrasında ne bağırır ne de bu durumdan sızlanır. Aradan bir süre geçtikten sonra ayağını sahibi fark eder ve ne olduğunu sorar, köle ise durumu anlatır. Sahibi neden bağırıp şikayet etmediği sorduğunda ise ayağım kırıldıktan sonra şikayet etmemin, var olan kırığa iyi gelmeyeceğini ve üstelik beni daha da olumsuza sürükleyeceğini bildiğim için bunu yapmadım der köle. Sabrı ve bakış açısından çok etkilenen sahibi onu özgürleştirir. Bu bakışa sahip olan köle ünlü Filozof Epiktetos’tur.
Bilişsel Davranışçı Terapi felsefesi temelde değiştiremeyeceğimiz durumlar yerine değiştirebileceğimiz durumlara odaklanmanın gerekliliğini savunur. Değiştiremeyeceklerimizi düşünerek çaresizlik, yetersizlik gibi hislere kapılıp hayıflanmak yerine değiştirebileceğimiz durumlara yönelik düşünce ve davranış stratejileri üretip hayatımızı daha işlevsel yaşayabileceğimizi ifade eder. Çünkü insan, yaşadığı bu dünyada başına gelen birçok durumu değiştiremeyen bir canlıdır. BDT değiştiremeyeceğimiz olumsuzluklar üzerine üzülmeyi, acı çekmeyi bütünüyle reddetmez, bu durumlara takılı kalıp değiştirebileceğimiz kısımları görmemizin işlevsel olmadığını öne sürer.
7 Adımda Bilişsel Davranışçı Terapi Süreci
Bilişsel Davranışçı Terapi aşamaları genel hatlarıyla 7 adımda gerçekleştirilir. Bu şekilde tedavinin daha sistematik ve etkili olması amaçlanır. Bilişsel Davranışçı Terapinin adımları şöyledir:
- Değerlendirme ve Amaç Belirleme: Yaşanılan durumlar klinik olarak değerlendirilir ve terapi hedefi belirlenir.
- Sorunun Kavramsallaştırılması: Terapiye getirilen konular terapist tarafından sistemli bir şekilde formüle edilir.
- Danışanda tedavi motivasyonu oluşturulması: Yaşadığı durumlar nedeniyle motivasyonu azalmış danışana umut aşılanır ve gelecek hedeflere dikkat çekilir.
- Bilişsel Formülasyon: Yaşanılan süreçlerin anlaşılmasını sağlayan Düşünce- Duygu – Davranış bağlantılarının formüle edilmesi
- Psikoeğitim ve Yeniden Yapılandırma: Terapist, danışanın anlattığı durumları onun göremediği yanlarını da katarak psikolojik olarak ona anlatır ve farkındalık kazandırır.
- Bilişsel Davranışçı Tekniklerin Uygulanması: Soruna uygun müdahaleler psikoterapi sürecinde uygulanır ve çözüm amaçlanır. Bu süreçte danışana ev ödevleri verilebilir.
- Kontrol ve nüks önleme aşaması: Terapiye getirilen sorunlar büyük oranda çözüme ulaştıktan sonra var olan durumların korunması ve sürdürülmesi sağlanır.
BDT Hangi Durumlarda Etkilidir?
- Kaygı (Anksiyete) Bozuklukları
- Depresyon
- Uyku Bozuklukları
- Yeme Bozuklukları
- Obsesif Kompulsif Bozukluk
- Cinsel İşlev Bozuklukları
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu
- Akut Stres Bozukluğu
- Alkol ve Madde Kullanımı
- Özgül ve Sosyal Fobi
- Somatoform Bozukluklar
- Öfke Kontrol Problemi
- Bipolar Bozukluk
- Deprem Korkusu
- Şizofreni
- İlişki Problemleri
- Okul ve aile problemleri
BDT Alan Danışanların Dikkat Etmesi Gerekenler
Her psikoterapi yaklaşımında olduğu gibi BDT’de bir süreçtir. Bu sürecin ilk adımı sabırlı olmaktır.
Süreç içerisinde terapistinizle birlikte belirlediğiniz seans sıklığına göre düzenli olarak seanslara katılmak bir diğer önemli kısımdır. Seanslara düzenli katılmadığınız takdirde terapi süreci olumsuz etkilenebilir.
Seans içinde fark ettiklerini ve öğrendiklerinizi not almak terapinin etkisini daha kalıcı hale getirebilir.
Seanslar arasında terapistiniz tarafından istenen çalışmaları yapmaya dikkat etmek.
Terapistinize karşı olabildiğince dürüst ve açık olmak.
BDT Ne Kadar Sürer?
Her terapi sürecinde olduğu gibi bu durum kişinin durumuna ve katılımına göre değişse de ortalama 8-25 seans kadar sürebilir. Her seans süresi 30-60 dakika arasında sürebilir. Seansların ortalama sıklığı haftada bir şeklindedir ancak iki haftada bir ya da haftada iki şeklinde de olabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi İstenildiği Zaman Bırakılabilir Mi?
Danışan istediği herhangi bir zamanda terapi sürecini terapistiyle paylaşarak sonlandırabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi İlaç Tedavisi İle Birlikte Kullanılabilir Mi?
İlaç tedavisi ve BDT birlikte kullanılabilir. İkisinin beraber kullanılması herhangi bir olumsuzluğa neden olmaz. İlaç tedavisi terapi sürecinin daha iyi ilerlemesine katkıda bulunabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Etkili Midir?
Uygulanmaya başlanılan yıllardan bu yana birçok araştırmada BDT’nin yaşanılan sorunlar üzerine etkili olduğu ortaya konmuştur. Bilimsel ve kanıta dayalı olan bir terapi yaklaşımı olması sebebiyle oldukça rasyonel ve faydalıdır. BDT’nin geliştirilmiş versiyonu ise Şema Terapidir.