Sosyal Fobi ya da Sosyal Anksiyete / Kaygı Bozukluğu Nedir ?

Kişinin, diğer kişilerin bulunduğu bir takım sosyal ya da kalabalık ortamlarda rezil olacağı, küçük düşeceği endişeleri nedeniyle somatik ve psikolojik belirtilere neden olan, kişinin bu ortamlarda arzuladığı gibi konuşamaması ile sonuçlanan psikolojik bir rahatsızlıktır. 

Bu rahatsızlığı yaşayan kişiler sosyal ortamlarda konuşmayı istemelerine rağmen o ortama girdiklerinde kaygıları ve psikosomatik belirtilere arttığı için zorunda kalmadıkça konuşmazlar. Halk arasında; sessiz, içine kapanık olarak değerlendirilseler de aslında onlar konuşmayı isteyen insanlardır. Sessiz olmaktan mutlu değillerdir. Genelde sosyal ve kalabalık ortamlarda mükemmel konuştuklarının hayalini kurarlar ve bu hayallerden tatmin olurlar. Ancak hayalini kurdukları ortama girdiklerinde düşündükleri gibi konuşmak yerine konuşmaktan kaçınırlar çünkü felaket düşünceleri, kaygıları ve psikosomatik belirtileri artar. Zihinlerinde hep olmak istedikleri insan ile oldukları insanın çatışması yer alır. Kendilerinden mükemmel ve kusursuz olma beklentileri içerisindedirler ancak bu çoğu zaman bu beklentiler gerçek olmadığında kendilerine kızar ve hakaret ederler. Özgüven problemi yaşarlar. Diğerlerinin görüşleri onlar için çok önemlidir ve genelde sosyal ortamlara girdiklerinde diğerleri tarafından izlendiklerini düşünürler. 

Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) tarafından yayınlanan “Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM), Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı‘ndaki Sosyal Fobi tanı kriterlerine birlikte bakalım. 

Sosyal Fobi Tanı Kriterleri Nelerdir ?

• Kişi, başkalarınca değerlendirilebileceği bir ya da birden fazla toplumsal durumda belirgin bir korku ya da anksiyete yaşar. 
• Kişi, olumsuz karşılanacakbiçimde davranmaktan ya da anksiyete duyduğuna ilişkin belirtiler göstermekten korkar.
• Söz konusu toplumsal durumlar, neredeyse her zaman, korku ya da anksiyete doğurur.
• Söz konusu toplumsal durumlardan kaçınılır ya da yoğun bir korku ya da anksiyete ile bunlara katlanılır.
• Duyulan korku ya da anksiyete, söz konusu toplumsal ortamlarda çekinilen duruma ve toplumsal-kültürel bağlama göre orantısızdır.
• Korku, anksiyete ya da kaçınma uzun süreli durumdur, 6 ay veya daha uzun sürer.
• Korku, anksiyete ya da kaçınma klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında bozulmaya neden olur.
• Anksiyete, korku ya da kaçınma bir maddenin ya da başka bir sağlık durumunun doğrudan fizyolojik etkisine bağlı değildir.
• Panik bozukluğu, beden algısı bozukluğu ya da otizm gibi başka bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaz.
• Anksiyete ya da kaçınma, başka bir sağlık sorunu (örn. Parkinson hastalığı, şişmanlık, yanık ya da yaralanmadan kaynaklanan görünüm bozukluğu) ile ilişkisizdir ya da ona göre aşırı düzeydedir.

Sosyal Fobi Yaşayan Kişilerin Kaygısını Arttırabilecek Durumlar Nelerdir ?

• Topluluk, kalabalık önünde konuşma 
• Toplulukta yemek yeme veya bir şeyler içme
• Birileri tarafından izlenirken performans sergileme (yazı yazma, konuşma, yemek yeme)
• Bir toplantı, sınıf ya da partide bulunma
• Kalabalıkta soru sorma, sunum yapma 
• Sosyal ortamlarda tek başına aktivite yapma 

Bu Ortamlara Girdiğinde Kişilerin Yaşadığı Belirtiler Nelerdir ? 

Kişi sosyal ya da kalabalık ortamlara girdiğinde aşağıda listelenen belirtilerden bazıları yaşamaktadır.

• Çarpıntı
• Titreme
• Kızarma
• Terleme 
• Karında huzursuzluk hissi
• Ağız kuruluğu 
• Sıcak basması 

Ne Zaman Başlar ?

Genelde çocukluk ve ergenlik yaşlarında başlamaktadır. Ortalama başlangıç yaşı 15.5’dir. Tedavi edilmediğinde ömür boyu sürebilmektedir.(1)

Ne Kadar Yaygındır ?

ABD’de yapılan bir çalışmada toplumun %13’ünün sosyal fobi yaşadığı tespit edilmiştir ayrıca Sosyal Fobi’nin en yaygın görülen kaygı bozukluğu olduğu da ifade edilmiştir (1). Yine ABD’de yapılan başka bir çalışmada ergenlerde yaşam boyu yaygınlığı %5-15 arasında bulunmuştur. (2)

Sosyal Fobi Yaşayanların En Çok Korktuğu Durumlardan Bazıları Nelerdir ?

• Rezil Olmak 
• Küçük Düşmek
• Konuşurken hata yapmak, dil sürçmesi 
• Sosyal ortamlarda eleştirilmek
• Alay edilmek 
• Yargılanmak 

Sosyal Fobi Tedavisi Nasıldır ?

Sosyal fobi psikolojik bir rahatsızlıktır. Tedavisi de psikoterapi ile mümkündür. Kişilerin düşünceleri ve beklentileri psikoterapi içerisinde yeniden yapılandırılır, sosyal becerileri geliştirilir. Gerekli görülürse sosyal fobi tedavisini destekleme için bu kişiler psikiyatrik ilaç kullanımına da yönlendirilebilir.

Tedavisinde kullanılan en yaygın ve etkili yöntemlerden biri Bilişsel Davranışçı Terapidir.

Bu belirtiler tedavi edilmediğinde ise ömür boyu sürebilmektedir. 

KAYNAKLAR

1. Schneier FR, Johnson J, Hornig CD, Liebowitz MR, Weissman MM. Social phobia. Comorbidity and morbidity in an epidemiologic sample. Arch Gen Psychiatry 1992; 49: 282288.
2. Heimberg RG, Stein MB, Hiripi E, Kessler RC. Trends in the prevalence of social phobia in the United States: a synthetic cohort analysis of changes over four decades. European 2000; 15: 2937.