Hastalık Kaygısı Bozukluğu

Eski adıyla hipokondriyazis olan hastalık kaygısı bozukluğu, halk arasında hastalık hastalığı olarak bilinmektedir. Kişilerde bedensel bir rahatsızlık bulunmadığı halde bitmek tükenmek bilmeyen bedensel yakınmalar, ciddi bir rahatsızlığa kapıldığına ya da kapılacağına dair sürekli devam eden ruminatif düşünceler ve yoğun kaygılarla kendini belli etmektedir. 

Bu bozukluğa sahip kişiler bedensel birçok şikayetlerden yakınabilirler. Bunlardan başlıcaları baş ağrısı, sırt ağrısı, kalp çarpıntısı, terleme, üşüme, kabızlık, cinsel isteksizlik gibi belirtileri ciddi bir rahatsızlığın belirtileri gibi algılarlar ve ciddi bir rahatsızlığa sahip olduklarına inanabilirler. Sık görülen durumlardan bir tanesi de kişilerin sık sık nabzını kontrol ettirmeleri ve tansiyonlarını ölçtürmeleri olarak karşılaşılır. Aynı zamanda bedensel belirtilerini kontrol ettirmek amacıyla sık sık doktora giderler fakat doktorun söylediklerine ve yapılan tetkiklere güvenemeyip tatminsizlik yaşarlar. Tıbbi muayene onlara güven vermez ve kendi düşüncelerine inanmakta sabit kalırlar. Yani tüm karşı kanıtlara rağmen büyük bir hastalığa sahip olduklarını veya olacaklarını düşünmekten kendilerini alıkoyamazlar.

Pilowsky 1970 yılında yaptığı bir çalışmada hastalık kaygısı olan bireylerde üç unsura dikkat çekmiştir. Bunlar aşırı fiziksel meşguliyet, hasta olma korkusu, hastalık inancı şeklinde sıralanabilir. Bunu yanında hastalık kaygısının altında yatan sebepleri ikiye ayıran çalışmacılarda mevcuttur. Başka bozukluklar eşlik etmeden kendiliğinden oluşan ve psikiyatrik bir problem sonucu ortaya çıkması bakımından ayrılabileceğini ifade etmişlerdir.

Hastalık kaygısı bozukluğunun toplumdaki yaygınlığına bakıldığında %1 ile %5 arasında olduğu, hastaneye başvuran kişilerden alınan veriler ile bakıldığında da yaygınlığı %3 ile %13 aralığında olduğu belirtilmiştir. Bu bozukluğun ortaya çıkma yaşı değişebilmekle beraber genellikle 20 ile 30 yaş aralığında ortaya çıkmaktadır.

NEDEN HASTALIK KAYGISINI YAŞIYORUM ?

Bozukluğun ortaya çıkma sebeplerine bakıldığında bu bozukluğa sahip olanların genellikle bedensel duyumlarındaki hassasiyetin varlığından söz etmektedirler. Bu sebeple yaşadığı bedensel belirtileri kalp çarpıntısı, sırt ağrısı gibi belirtileri normalden daha çok hissetmekte böylece bunun bir hastalık belirtisi olacağına dair inançlarını arttırmaktadır. Aynı zaman da bir başka etmen ise bireyin çevresinde duyduğu hastalığı ve belirtilerini kendisinde de olabileceğine dair düşüncelere kapılmakta, hastalığa kendisinin de sahip olabileceğine dair ihtimalleri artırarak yoğun kaygılara ve bozukluklara sebebiyet vermektedir. Ayrıca bireyin yakınlarından birisinin ölümünden sonra ya da sosyal medya da yayılan hastalık haberlerinden sonra da bu bozukluk gelişebilmektedir. Bir diğer söz dilen unsur ise kişinin yüzleşmek istemediği sorunları bastırdığı ve yüzleşmemek adına fiziksel rahatsızlıklarına yönelebilmesidir.

Son çalışmalar erken çocukluk döneminde bireyin yakın çevresinin etkisinden yani sosyal öğrenmelerinden söz edilmektedir. Ailelerden öğrenilen deneyimler ve öğrenmeler hastalık kaygısı bozukluğuna neden olabileceği düşünülmektedir. Bunu destekler nitelikte bir olgu olarak bu bozukluğa sahip bireyler tarafından alınan bilgiler doğrultusunda aile bireylerinin yakınmalarına benzer nitelikte yakınmalar ortaya konulmasıdır.

Bu bozukluğa sahip olan bireyler tarafından genellikle “her belirti bir hastalık habercidir”, “iyi olduğum her zaman sağlıklı olduğum anlamına gelmiyor”, “yanlış teşhis konulmuş olabilir” gibi ifadeler kullanılmaktadır. 

DSM-V’ e göre Hastalık Kaygısı Bozukluğu Tanı Kriterleri;

1. A) Ciddi bir hastalığı olduğunu ya da olacağını sürekli düşünme.
2. B) Bedensel belirti genellikle yoktur olsa bile ağır ve ciddi olmayan belirtilerdir. Kişi farklı bir hastalığa sahipse ya da bir hastalığa sahip olma ihtimali yüksekse (ailede ciddi bir hastalık öyküsü varsa) bu konuyu sürekli aşırı düzeyde düşünme görülmektedir.

1. C) Bireyin kendi sağlığı ile ilgili ciddi düzeyde bir kaygı ve korkusu mevcuttur, bu korkuya çok kolay şekilde kapılmaktadır.

1. D) Bireyin sağlık durumu ile ilgili davranışlarında, sürekli vücudunun bölümlerini

kontrol etme gibi aşırı davranışlar veya hastaneye / hekime gitme konusunda kaçınma davranışları görülmektedir.

1. E) Bahsedilen, hastalık fikriyle aşırı meşguliyet durumu en az altı aydır var

olmaktadır. Fakat kişinin korktuğu hastalık türü bu süreç içerisinde değişiklik gösterebilmektedir.

1. F) Hastalıkla ilgili sürekli düşünme ve hasta olmaya dair zihinsel meşguliyet, Bedensel Belirti Bozukluğu, Panik Bozukluğu, Yaygın Kaygı Bozukluğu, Bedensel Algı Bozukluğu, Obsesif Kompulsif Bozukluk ya da Sanrılı Bozukluk, bedensel tür gibi farklı bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaz (DSM-V, 2014). DSM-V, Hastalık Kaygısı Bozukluğu için birbirinden farklı iki tür tanımlamaktadır. Buna göre (DSM-V, 2014);

– Bakım Arayan Tür: Sık sık doktora gitme ya da sağlık muayenesi, tahlil, tetkik gibi tarama müdahalelerinde bulunma.

– Bakımdan Kaçan Tür: Sağlık bakımına, hastane ve hekimlere nadir olarak başvurma, kaçınma.

Hastalık Kaygısı Bozukluğu tedavisi için etkililiği ve geçerliliği kanıtlanmış tedavi yöntemleri mevcuttur. Bilişsel Davranışçı Terapi tedavi için kullanılan etkin yöntemlerdendir. Aynı zamanda Bilişsel Davranışçı Terapide bireye hastalık ile ilgili detaylı bilgi verilmekte ve bireyin bilgilendirilmesi sağlanmaktadır. Böylece Hastalık Kaygısı Bozukluğu fiziksel semptomlarının kaygıya yol açtığına yönelik farkındalık oluşturulması, hekime başvurma ve fiziksel muayene olmasının önüne geçilmesi, bilişsel çarpıtmalarının, hatalı düşüncelerinin fark ettirilmesi ve düzeltilmesi, tüm bu yanlış algı ve davranışların yerine daha işlevsel düşünce kalıplarının yerleştirilmesi sağlanmaktadır.

Tüm yapılan tetkiklere rağmen yine de sizde bir hastalık olduğunuzu düşünerek ömrünüzü sağlıklı bir şekilde geçirmek oldukça güçtür. Bedeninizde bir sorun olmamasına rağmen bu düşünceye oldukça inanarak sahip olmanızın nedeni kaygı bozukluğudur. Bununla yaşamak zorunda değilsiniz. Çözüm için psikoterapi alabilirsiniz. 

 KAYNAKÇA

Ilıcak, A. (2020). Hastalık Kaygısı Bozukluğu ile Panik Bozukluk Arasındaki İlişkinin İncelenmesi.

https://www.antalyapsikiyatrist.com/makaleler/hastalik-kaygisi-bozuklugu-hipokondriyazis