Toksik İlişki Ne Demek?

Toksik ilişki ne demek sorusunu açıklamadan önce toksik kelimesinin anlamına bir bakalım. Toksik kelimesi, Latince kökenlidir ve “toxicum” (zehir) kelimesinden türetilmiştir. Bu kavram güncel kullanımda zarar görme anlamını da içermektedir.

Toksik ilişki, bu ilişkiyi yaşayan bireylerin ruhsal, duygusal veya fiziksel olarak zarar gördüğü, sağlıklı ve destekleyici bir bağ yerine, olumsuz etkileşimlerin, sürekli çatışmaların, manipülasyonların, tetiklenmelerin ve bağımlılığın hâkim olduğu ilişkilerdir. Bu tür ilişkilerde, bireyler çoğunlukla hayatında ilişki olması nedeniyle zarar görür.

İlişki, öznel ve soyut bir deneyim olması sebebiyle kişilerin yaşadıkları ilişkinin dinamiklerini fark etmeleri güç olabilir ve uzun sürebilir. Söz konusu farkındalığı kolaylaştırmak ve arttırmak adına toksik ilişkiyi tüm detaylarıyla bu yazıda ifade edeceğiz.

Toksik Bir İlişkide Olduğunu Nasıl Anlarsın?

Bu sorunun yanıtına geçmeden önce şunu ifade etmek gerekir, yazının tamamında var olan dinamikler her ilişkide biraz bulunabilir. Paracelsus’un ünlü sözünü burada hatırlatmak isterim; her şey zehirdir, ilacı zehirden ayıran dozdur.

 

Toksik İlişki Belirtileri

Duygusal Olarak Tükenmiş Hissetmek

Duygular bizim için sessiz ancak güçlü birer rehberdir. Toksik ilişkideki kişi, ilişkisini düşündüğü zaman; yorgun, tükenmiş, ümitsiz ve depresif hisseder. Bunların yanına anlamsızlık da eklenebilir. İlişkiye dair kişinin zihninde çoğunlukla olumsuz çağrışımlar ve düşünceler bulunur. Duygusal yoğunluğun söz konusu olduğu romantik ilişkide, böyle bir durum kişinin ruhsal sağlığı açısından kalıcı olumsuz etkiler yaratması güçlü bir ihtimaldir.

İletişim Eksiklikleri

Toksik ilişkideki kişiler iletişim kurmakta zorluk yaşar. Konuşmak, her zaman iletişim kurmak anlamı gelmez. Kişiler konuşsalar bile birbirini anlamakta güçlük çeker ve genellikle ötekini suçlayıcı ifadelerde bulunurlar. Böyle bir durumda iletişim kurmak; yorucu ve yıpratıcıdır. Hatta taraflar konuşup anlaşamayacaklarına inandıkları için aralarında sorunlar olsa bile hiç konuşmamayı seçebilir. Sorunları bastırmak, çözmek değildir. Sigmund Freud, bastırılan duyguların yok olmayacağını er ya da geç açığa çıkacağını söyler. Bu bağlamda toksik ilişkide tartışmalar genelde güncel sorunların yanında geçmişte yaşanmış ancak bugüne kadar çözüme ulaşmamış konuları da içerir.

Sürekli Eleştiri ve Küçümseme

Eleştiri yapıcı olduğu müddetçe ilişki sağlığı açısından önemli ve gereklidir. Ancak toksik ilişkide, yapıcı olma kaygısı olmadan yalnızca diğerini kötü hissettirmek, acı çektirmek için eleştirel söylemler oldukça sıktır. Bir eleştirinin ne amaçla yapıldığı kolaylıkla anlaşılmaz ancak ilişkide sürekli ve hemen her konuda eleştiriliyorsan bu durum toksik ilişkide olduğunun habercisi olabilir. Hiçbir insan sürekli eleştirilecek kadar yanlış değildir.

Aşırı Suçlanma ve Bitmeyen Çatışma

Toksik ilişkide sürekli bir çatışma hali söz konusudur. Bu tarz bir ilişkide kişiler diken üstündedir çünkü her an bir gerginlik ve tartışma çıkabilir. Çoğunlukla var olan bir tartışmada konu içerikten koparak sürece ve kişilerin hatalı olduğuna varır. Aslında konuşulan içerik ve sakince konuşulabilse çözüme ulaşacak bir durumken kişiler birbirini suçladığı ve kendini akladığı için ortak bir paydada buluşamazlar. İstisnasız ortada bir tartışma varsa oranı değişmekle birlikte her iki tarafta farklı oranlarda olsa da kusurludur.

Bağımlı Hissetme

Toksik ilişkinin bir diğer belirtisi, partner tarafından bağımlı hissetirilme durumudur. Ben olmasam sen kimseyle ilişki kuramazsın mesajı oldukça sık verilir. Bu söylemdeki amaç, daha kötüsünü yaşamamak için bu kötü duruma katlanmalısın olur çoğu zaman. Bu tutuma maruz kalan kişiler de toksik ilişki içinde olduğu kişiye bağımlı olduklarını hissedebilir. Toksik ilişkilerin bitmemesi nedenlerinden birisi de bu bağımlılık hissidir. Ancak sağlıklı bir yetişkin diğeri olmadan da hayatını idame ettirebilir. Bağımlılık ve duygusal yüklerle mücadele etmek için psikolojik bir destek almak oldukça işlevsel olabilir.

Değersizlik Hissi

İlişkinin en temel kavramlarından birisi değer algısıdır. Toksik ilişkide kişi, sürekli olarak değersiz hissetmeye sürüklenir.  Manipülatif söylemlere maruz kalır. Sürekli ‘‘ben olduğum için değer görüyorsun, bensiz değerli değilsin’’ mesajı verilir. Değersizlik bir histir ve insan buna inandığı takdirde gerçekleşir, aslında hiçbir insan değersiz değildir. Birilerinin değer göstermemesi hiç kimseyi ‘değersiz’ birine dönüştürmez. Değer görmemek bir eylemken değersiz insan bir etikettir ve insan etikete sığacak kadar az değildir.

Odaklanma Problemleri

Toksik ilişkinin yarattığı tüm bu çatışma ve tartışma deneyimleri kişisel ve psikolojik açıdan öğretici kısımlar içerse de aslında kişilerin hayatlarında olur olmadık herhangi bir zamanda tartışmaları nedeniyle dikkat ve zaman erozyonuna sebep olur. Söz konusu tartışmalar odaklanılması gereken başka işler varken saatlerce sürebilir. Aslında konu yalnızca tartışmanın yarattığı psikolojik yük değil aynı zamanda var olan sorumluluklara odaklanamamayı hatta diğer sağlıklı ilişkilere zaman ayıramamayı da içerir.

 

Toksik İlişkiden Nasıl Kurtulunur?

Toksik ilişki yaşadığını fark ve kabul etmek

Kendine zaman ayır

Sınır çizmeyi öğren

İlişkiyi sonlandırmayı değerlendirin

Profesyonel yardım alın

1.Toksik ilişki yaşadığını fark ve kabul etmek

İnsan, yaşadığı ilişkinin içinde olduğundan dolayı zaman zaman objektif bir şekilde değerlendirmekte zorluk yaşar. Çok yakından bakan yeterince iyi göremez. Bunun yanında inanmak istemediğin durumlar da olabilir. İlişki, duygusal yoğunluğu olan bir süreçtir. İlişkinin toksik olduğunu fark ve kabul etmek bazen çok zor olabilir, çünkü bu ilişki bir şekilde seni çekiyor, seni bağlıyor. Ancak bu yazıyı okuduğuna göre, ilişkinin sağlığından şüphe duyacağın durumlar söz konusu olabilir. Örneğin, kendini sürekli üzgün, değersiz, korkmuş ya da yalnız hissediyorsan bu, ilişkinin sağlıklı olmadığının bir göstergesi olabilir. İlişkinde sağlıksız durumların olduğunu fark etmek, onları çözmenin ya da onlardan kurtulmanın ilk ve gerekli bir adımıdır. Kendini kötü hissettiren, seni sürekli aşağı çeken ya da kontrol etmeye çalışan bir kişiyle olmanın seni ne kadar yıprattığını fark ettiğinde, karar almak çok daha kolay olabilir. Bu bağlamda bunun sağlıklı olup olmadığını objektif değerlendirebilecek bir ruh sağlığı uzmanıyla birlikte değerlendirmek hem ruh sağlığını hem de ilişki sağlığı korumak açısından iyi olabilir.

2.Kendine zaman ayır

Toksik ilişkide fiziksel olarak araya mesafe koymak görece daha kolaydır. Ancak duygusal olarak uzaklaşmak zor olabilir. Çünkü ilişki her ne kadar toksik olsa da çeken bir yanı da söz konusudur. Bu bağlamda kendini ihmal edip, sürekli örselendiğin bir ilişkide özgüven kaybı yaşayıp kararlarından emin olamamak da güçlü bir ihtimaldir. Kendine yönelik saygını ve güvenini kazanmak için yalnız ve kendinle kalabileceğin anlar yaratıp, sağlıklı ilişkilerle vaktini değerlendirme iyi bir seçenektir. Ruh sağlığın olumsuz etkilendiğinde kendinle ve diğerleriyle sağlıklı bir ilişki kurma ihtimalin de o denli az olacaktır.

Toksik ilişki senin hayatında oldukça fazla yer kapladığında ayrılma düşüncesi korkutucu olabilir. ‘‘Sonra ne olur?’’ ‘‘Ya hep yalnız kalırsam?’’  ‘‘Kimse beni sevmezse ne yaparım?’’  gibi sorularla kararsızlık yaşayabilirsin. Bu duygular çok normal, çünkü ilişkilerde bağlanma ve sevgi duygusu gerçekten güçlüdür. Ama unutma ki, toksik bir ilişki, seni daha fazla zarar görmeye iter. Bilinen mutsuzluğu bilinmeyen iyi olma ihtimaline tercih etmek sağlıklı olmayabilir. Kendi iyiliğin ve ruh sağlığın her şeyden daha değerli.

3.Sınır çizmeyi öğren

Sınırlar, ilişkilerde karşılıklı saygıyı oluşturur. Sınırlar, insanın kendini değerli hissetmesini sağlar. Kişi, kendi ihtiyaçlarına saygı gösterdiğinde ve başkalarına “hayır” diyebilme becerisi kazandığında, özsaygısı ve özgüveni artar, korunur. Toksik ilişkide kişisel sınırlar genelde kaybolur. İlişkide birçok konuda; olumsuz eleştiriler, küçümseyici ve alaycı tavırlar gündemdedir. İnsan için bu tarz olumsuz söylemlerin yaralayıcı olmasının nedeni onları içselleştirmesidir.  Kuşkusuz her insan eksiktir. Sağlıklı bir ilişkide bu eksik yönlerin tamamlanması söz konusuyken toksik ilişki eksik yönleri törpüler, sürekli gündemde tutarak kişisel çıkarların lehine partnerler kullanmaya çalışır.

Her eleştiri doğru değildir ve aynı zamanda bir ilişkide sürekli eleştiriye maruz kalmak da doğru değildir. Kendine ve ihtiyaçlarına dikkat ederek davranmak, istemediğin durumlarda bunu ifade edebilmek sağlıklı ilişkinin olmazsa olmazıdır.

4.İlişkiyi sonlandırmayı değerlendirin

Toksik ilişkide takıntılı bağlanan kişi için ayrılmak oldukça zor olabilir. Ancak sağlıklı olmayan bu süreçte kalmak da kişinin kendini çıkmazda hissetmesine neden olur. Bu sebeple ayrılmayı değerlendirmek, bunun için sevdiklerinden destek almak gerekli olabilir.

5. Profesyonel yardım alın

Toksik ilişki süreci, ruh sağlığını olumsuz etkileme ihtimali yüksek olan bir süreçtir. Bu ilişkiler yıllarca devam edebilir hatta öyle ki genelde bu tarz bir ilişki bittiğinde kişi, farklı birine dönüşmüş olur. Toksik ilişki içindeki kişinin sık sık söylediği cümleler arasında ‘‘Eski halimi özlüyorum.’’  ‘‘Bu ilişkiyle nasıl devam etmem gerektiğini ya da nasıl sonlandırabileceğimi bilmiyorum.’’ yer alır. Buradaki temel nokta çıkmazda hissetme halidir. Toksik ilişkideki kişi, bir adım geri ya da ileri gitme konusunda kendine güven duyamayacak noktadadır. Değişim ve bilinmezlik korkutucudur. Bütün bu zorluklarla mücadele ederken, durumun içindeki duygusal yoğunluğu olan kişi olarak ilişkiyi objektif bir şekilde değerlendirip rasyonel kararlar alabilmek de kolay değildir. Bu sebeple profesyonel ruh sağlığı desteği toksik ilişkiyi rasyonel olarak değerlendirebilmek ve bu süreci minimum zararla atlatabilmek açısından oldukça önemlidir.

Her şeyin ötesinde, hiç kimse toksik olacağını düşündüğü bir ilişkiye maruz kalmayı istemez ve planlamaz. Bu ilişkiler zamanla olumsuza evrilir ve kişiler sürecin içindeyken karar almak durumunda kalır. Böyle bir durumdayken kendine zaman ayırmayı ve bakım vermeyi ihmal etmemek gerekir. İhtiyaçlarını görmezden gelmek, kendinle ilişkinin kopmasına da neden olur. Her duygu, ne kadar güçlü olursa olsun, geçmek zorundadır. Mücadeleye devam ettikçe istemediğin ilişkinin ya da duygulanımın sona ereceğini ya da iyileşeceğini kendine ifade etmek, umudu koruma konusunda elzemdir.

 

Not: Bu yazı bilgilendirme amaçlıdır. Ruhsal durumların tanı ve tedavisinde kullanılamaz.